Choroby układu krążenia to od lat jedna z głównych przyczyn zgonów w Polsce. Tak było również w 2021 roku. Wynika to między innymi z błędów dietetycznych, zbyt dużej masy ciała, palenia papierosów, brak ruchu, a także nieleczonego lub źle leczonego nadciśnienia tętniczego i cukrzycy. Za najbardziej dramatyczną manifestację problemów z układem krążenia uznawany jest zawał serca. Nie zawsze jednak jego symptomy są tak oczywiste, jak widzimy to czasem w filmowych scenach. Jakie nietypowe objawy zawału serca powinny wzmóc naszą czujność i skłonić do szybkiej konsultacji lekarskiej?
Zawał serca – czym tak naprawdę jest?
Jako zawał serca określamy stan długotrwałego niedokrwienia tego narządu, które z czasem prowadzi obumarcia jego fragmentu. Podczas zawału przepływ krwi przez tętnice wieńcowe staje się mocno utrudniony lub wręcz niemożliwy. Najczęstszą przyczyną tego stanu rzeczy jest pękniecie blaszki miażdżycowej i powstający zakrzep. Dlaczego do tego dochodzi? W większości przypadków winowajcą jest miażdżyca. Choroba ta odpowiada za 95% przypadków zawału serca. Wśród pozostałych pięciu procent znajdziemy urazy obejmujące naczynia wieńcowe, stany zapalne czy nadkrzepliwość krwi.
Najważniejsze objawy zawału serca
W powszechnej świadomości pokutuje obraz osoby chwytającej się nagle za klatkę piersiową, narzekającej na silny ból i tracącej przytomność. W niektórych przypadkach rzeczywiście tak jest. Jednak nie zawsze. Warto zarazem wiedzieć, jakie symptomy pojawiają się najczęściej – pozwoli to odróżnić je od tych mniej typowych.
Najczęstsze objawy wskazujące na zawał mięśnia sercowego:
- ból lub dyskomfort w środkowej części klatki piersiowej, zlokalizowany za mostkiem,
- silne dolegliwości bólowe o charakterze gniecenia, pieczenia i ucisku,
- ból ma charakter rozlany, obejmuje większy obszar,
- promieniowanie do żuchwy, szczęki, nadbrzusza, lewej ręki lub barku,
- silny strach, panika i narastający lęk przed śmiercią,
- duszność i obezwładniające zmęczenie, które nie mija w spoczynku,
- zasłabnięcie lub utrata przytomności.
Są to objawy bardzo wyraziste i nie budzące wątpliwości. Jednak nie zawsze zawał serca przebiega w tak dynamiczny sposób, a znajomość mniej specyficznych objawów jest kluczowa dla szybkiego podjęcia leczenia.
Maska brzuszna zawału serca
Sytuacją, w której często dochodzi do zbagatelizowania objawów jest maska brzuszna zawału serca. Objawy sugerują tutaj problemy z układem pokarmowym, na przykład niestrawność, zatrucie czy wrzody żołądka. Może się pojawić ból zlokalizowany pod żebrami, z prawej strony, a często również zgaga, mdłości i wymioty. Symptomy te występują często w sytuacji, gdy zawał obejmuje dolną ścianę serca. Ten fragment mięśnia sercowego sąsiaduje z narządami układu pokarmowego, dlatego ból promieniuje przede wszystkim do nadbrzusza. Jeśli obserwujemy u siebie nagłe dolegliwości trawienne bez wyraźnej przyczyny, które przez dłuższy czas nie mijają i nie reagują na stosowane leczenie objawowe, konieczna jest wizyta u lekarza i wykonanie dokładnej diagnostyki.
Cichy zawał – jak go rozpoznać?
Choć wydaje się to nieprawdopodobne, u niektórych osób występuje zjawisko o nazwie niemy zawał lub cichy zawał. Objawy są tutaj prawie niezauważalne, nie pojawia się silny ból. Część osób dowiaduje się o przebytym zawale przypadkiem, a świadczy o nim obecność blizny zawałowej, która pozostawia po sobie ślad w badaniu EKG. Do najczęstszych objawów należy zmęczenie, dreszcze, potliwość, problemy z równowagą, nudności, wymioty czy bladość skóry. Mogą one trwać przez dłuższy czas lub dość szybko przemijać. To wszystko sprawia, że nawet w przypadku niespecyficznych i łagodnych symptomów warto wykonać kontrolne badanie EKG, zwłaszcza jeśli znajdujemy się w grupie ryzyka (cukrzyca, podeszły wiek). Wskazane jest również wykonywanie tego badania profilaktycznie, ponieważ nawet w przypadku całkowicie niemego zawału jego wykrycie pozwala zmniejszyć negatywne konsekwencje zdrowotne.
Inne nietypowe objawy zawału
Niestandardowe objawy zawału mięśnia sercowego pojawiają się najczęściej u kobiet, osób starszych, a także u pacjentów z cukrzycą czy niewydolnością nerek. Nie oznacza to jednak, że nie wystąpią u mężczyzn czy u osób młodych.
O trwającym zawale mogą świadczyć:
- zlewne poty i uderzenia gorąca,
- kołatania serca i jego niemiarowa praca,
- tachykardia (przyspieszona praca serca),
- kaszel (z odkrztuszaniem wydzieliny lub bez),
- pojawienie się nagłych zawrotów głowy.
Każdy z wymienionych objawów może się pojawić również bez związku z atakiem serca. Jak więc nie popaść w przesadny lęk, a nawet hipochondrię? Naszą uwagę powinny zwrócić objawy pojawiające się nagle, bez związku z naszą aktywnością, dietą czy kondycją zdrowotną – szczególnie jeśli nie mijają po kilku, kilkunastu minutach, tylko się nasilają. W takiej sytuacji lepiej dmuchać na zimne. Również dolegliwości o mniejszym nasileniu, ale trwające długo powinny zostać skonsultowane z lekarzem. Zdarzały się bowiem przypadki, gdy osoba cierpiąca na zawał serca „chodziła” z nim nawet przez kilka dni, co bardzo pogarszało późniejsze rokowania. Nie bójmy się, że będziemy posądzeni o nadmierną zapobiegliwość. Zawał serca jest na tyle nieprzewidywalny, że w wielu sytuacjach tylko wzmożona czujność i zdecydowane działanie mogą uratować nasze zdrowie i życie.
Agnieszka Dec
Fot. Louis Bauer, pexels.com
Bibliografia:
J. Wołoszyn, Zawał mięśnia sercowego – przyczyny, leczenie i rola ratownika medycznego w postępowaniu przedszpitalnym, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Wołoszyn_Jarosław_Zawał_serca_przyczyny_leczenie_i_rola_ratownika_medycznego_w_postępowaniu_przedszpitalnym_2016.pdf (dostęp: 01.09.2022).
A. Kazik, L. Poloński, Nieme niedokrwienie mięśnia sercowego – wciąż wiele znaków zapytania, „Choroby Serca i Naczyń” 2007; 4 (3).