Słońce, upalna pogoda, plaża, odpoczynek, relaks… Czy może być coś przyjemniejszego niż kąpiele słoneczne po długich miesiącach, kiedy było zimno, pochmurnie i depresyjnie? Wiele osób powie, że nie, ale warto pamiętać, że słońce, oprócz radości i dużej dawki witaminy D, może powodować też kłopoty. Jednym z poważniejszych jest czerniak, czyli złośliwy nowotwór skóry, atakujący agresywnie i niestety coraz częściej występujący, coraz częściej u młodych ludzi. Krajowy Rejestr Nowotworów pokazuje dane, z których wynika, że co roku około trzech tysięcy osób w Polsce dowiaduje się, że choruje na czerniaka. Jakie są przyczyny choroby, jak wygląda diagnoza i sposoby leczenia, a przede wszystkim, czy czerniaka można uniknąć?
Przyczyny powstawania czerniaka
Czerniak najczęściej atakuje skórę, ale występuje również czerniak ust, błony śluzowej nosa, błon naczyniowych oka oraz paznokcia. Wywodzi się z komórek barwnikowych (melanocyty) znajdujących się na całym ciele. Ponieważ jest to nowotwór nie tylko złośliwy, ale powodujący przerzuty, tak istotna jest diagnostyka, umożliwiająca całkowite wyleczenie w pierwszych stadiach choroby. Jeśli dojdzie do rozprzestrzenienia się czerniaka poza obszar skóry, np. do węzłów chłonnych, płuc lub mózgu, leczenie farmakologiczne jest bardzo trudne, a choroba może prowadzić do zgonu. Główną przyczyną powstawania czerniaka jest promieniowanie UV oraz UVB, czyli tradycyjne promieniowanie słoneczne oraz promieniowanie sztuczne, które, na własne życzenie otrzymujemy np. w solarium. Krótka i intensywna ekspozycja na promieniowanie, bez żadnej ochrony, ma bardzo poważny wpływ na zachorowania. Lekarze podkreślają również uwarunkowania genetyczne. Czynniki sprzyjające zachorowaniu to:
- jasna karnacja z licznymi przebarwieniami,
- blond włosy, niebieskie oczy,
- blizny po oparzeniach i stanach zapalnych,
- piegi i zmiany barwnikowe,
- delikatna skóra skłonna do oparzeń słonecznych.
- zakażenie HPV.
Czerniak – po czym poznać?
Czerniak rozwija się na powierzchni skóry, więc stosunkowo łatwo można poznać pierwsze objawy. Najczęściej powstaje w zakresie istniejących już zmian, chociaż umiejscawia się też na skórze „czystej”, niezmienionej. Tak jak w przypadku nowotworu piersi, w przypadku czerniaka, wiele zależy od stałej obserwacji. Niepokój powinny wywołać wszelkie znamienia, pieprzyki, narośle, które ewaluują. Wczesne wykrycie daje szansę na całkowite wyleczenie. Rozpoznanie ułatwiają kryteria ABCDE, które każdy z nas powinien znać czyli:
A – asymetria tzn. znamię nieregularne;
B – brzegi nierównomiernie rozłożone, ze zgrubieniami;
C – czerwony, brązowy niejednolity kolor;
D – duży rozmiar zmiany, powyżej 0,5 cm;
E – ewolucja, tzn. zmiany w wyglądzie znamienia.
Jeśli dostrzeże się którykolwiek z powyższych symptomów, konsultacja z lekarzem jest niezbędna. Im szybciej, tym lepiej. Niepokojące jest też swędzenie w obrębie zmian, a sygnałem alarmowym jest krwawienie.
Czerniak – badania diagnostyczne
Badania diagnostyczne w gabinecie lekarskim zaczynają się od fizycznego badania skóry. Lekarz będzie sprawdzał znamienia i pieprzyki mające cechy czerniaka. Podejrzane zmiany skórne będą wycinane w całości i poddane badaniom histopatologicznym. Obecnie nie stosuje się biopsji polegającej na częściowym wycięciu znamienia. Jeśli badanie potwierdzi czerniaka, dalsze postępowanie to badanie ultrasonograficzne w celu ewentualnego wykrycia powiększonych węzłów chłonnych, mogących świadczyć o przerzutach czerniaka. Będą też wykonywane dalsze testy w celu określenia stopnia zaawansowania choroby, np. RTG klatki piersiowej, a w przypadku pacjentów o objawach niespecyficznych – tomografia komputerowa CT oraz pozytonowa tomografia emisyjna PET-CT.
Czerniak – to można wyleczyć!
Diagnoza: czerniak jest dla wielu osób szokiem. Należy jednak podkreślić, że czerniaka, chociaż jest nowotworem złośliwym, można wyleczyć. Im wcześniej nastąpi diagnoza, tym szansa na wyleczenie jest większe. Leczenie zaczyna się od określenia rodzaju czerniaka i zaawansowania choroby. Jeśli komórki czerniaka nie zaatakowały węzłów chłonnych lub innych organów, leczenie daje u 80% chorych 100% szans na wyleczenie. Podstawą leczenia jest usunięcie czerniaka z zachowaniem marginesu bezpieczeństwa. Jeśli jest on o zawansowaniu miejscowym, dalsze postępowanie polega na obserwowaniu i kontroli choroby, zgodnie z zleceniem lekarza. W przypadku czerniaka z przerzutami stosuje się: wycięcie przerzutów czerniaka, chemioterapię, immunoterapię. Nadzieją dla wielu chorych jest immunoonkologia, polegająca m.in. na podawaniu leków wzmacniających organizm i układ odpornościowy. To ma pomóc w walce z czerniakiem. Rokowanie chorego zależy od miejsca ogniska pierwotnego, wielkości i grubości nacieku oraz owrzodzenia. Nawet po pokonaniu choroby konieczny jest monitoring zdrowia i regularne badania.
Czerniak – ważna jest profilaktyka
W przypadku tego nowotworu skóry niezwykle istotna jest profilaktyka, szczególnie dotyczy to osób z grupy ryzyka. Bezwzględnie trzeba zrezygnować z opalania w solarium, a także korzystania z kąpieli słonecznych w bardzo intensywnym słońcu. Skórę chronimy stosując kremy z wysokimi filtrami UVA i UVB na całe ciało. Konieczne jest noszenie nakrycia głowy i okularów przeciwsłonecznych. Raz w miesiącu trzeba dokładnie obejrzeć skórę całego ciała i wszystkie niepokojące zmiany skonsultować z dermatologiem i lekarzem.
Słońce to życie, energia, radość, ale nauczmy się korzystać z jego dobrodziejstw w sposób odpowiedzialny.
Tekst: Bogumiła Pierzchanowska
Fot. Wiki
W trosce o zdrowie: kompleksowa ochrona dzięki pakietom medycznych